Şah Maran Efsanesi Yılanların Şahı

Ani | Kars Katedrali çevresinde yapılan kazılarda ele geçen ve küf taşı üzerine işlenmiş olan "şahmeran" motifli tarihi kabartma, aslan, kadın ve yılan üçlemesi ile çok önemli bir eserdir. Şahmeran, halk arasında önemli bir efsanedir: Adı, Farsça “yılanların şahı” anlamına gelen "şah-ı meran" dan gelen Şahmaran, İran-Pers mitolojisinde rastlanan rasyonalist ve iyicil olarak tanımlanan belinden aşağısı yılan, üstü ise insan şeklindeki Maran adı verilen, doğaüstü yaratıkların başında bulunan ve hiç yaşlanmayan, ölünce ruhunun kızına geçtiğine inanılan dişi bir varlıktır.

Halk arasındaki yaygın inanışa göre, Şahmeran bulunduğu yerde kendisine dokunulmadığı sürece bereket ve huzur getiren bir hayvan olarak bilinmektedir.

Anadolu'da Şahmeran'ın yaşıyor olabileceği söylenen çok yer mevcuttur 

Bir rivayete göre Mersin'in Tarsus ilçesinde yaşamaktadır. Bir diğerine göreyse Adana'daki Ceyhan ile Misis arasındaki Yılankale'de yaşar. Gaziantep'in ilçesi Islahiye'nin Şahmaran mahallesi (köyü) Şahmaran dağı eteğine kurulmuştur. Islahiye'nin Güney-doğusunda ve 10km uzaklıktadır. Hititlerden kalma Yesemek yakınlarındadır. Şahmaran'ın bu dağda yaşadığına inanılır. Aynı isimli bir efsane Mardin yöresinde de geçer. Bu yörede Şahmeran bir resimle tasvir edilir ve Şahmeran ustaları tarafından yapılan tablolar evlerin duvarlarını süsler.

Şahmaran Efsanesi

Bundan binlerce yıl önce, yerin yedi kat altında yaşayan yılanlar varmış. Meran adı verilen bu yılanlar aslında oldukça bilgili ve şefkatliymiş. Tabii bir de yılanların şahı olan Şahmaran varmış. Şahmaran, tüm yılanların barış içinde yaşamasını sağlayan, oldukça genç ve güzel bir kadınmış. (Bazı efsanelerde erkek olarak tasvir edilse de çoğu hikayede kadın olarak geçer.)

Fakir bir ailenin oğlu olan Cemşab, bir gün arkadaşlarıyla bal aramak için ormana gider. Cemşab ve arkadaşları bir mağara keşfederler ancak arkadaşları Cemşab'ı orada bırakıp giderler. Mağaradan çıkmaya çalışan Cemşap, mağarada bir delik görür ve oraya gitmeye başlar...

Işığa doğru ilerleyen Cemşab, Şahmaran'ın o büyülü bahçesini görür. Havuz etrafında yılanları ve süt beyazı renginden vücudu olan Şahmaran'ı görür. Bazı efsanelere göre Şahmaran, Cemşab'ı oldukça nazik bir şekilde karşılar. Cemşab da Şahmaran'ın güvenini kazanır ve yıllarca onun misafiri olarak mağarada yaşamaya devam eder.

Cemşab uzun yıllar Şahmaran ile yaşadıktan sonra mağaradan çıkmak ister 

Şahmaran ona izin verir ancak yerini kimseye söylememesini tembihler.

Cemşab Şahmaran'a söz verir ve mağaradan çıkarak sevdiklerine kavuşur. Ta ki ülkenin kralı hastalanana kadar...

Bir gün ülkenin kralı amansız bir hastalığa tutulur ve tek çaresi Şahmaran'ın etini yemesidir. Ülkenin dört bir yanına haber salınır. Herkes tek tek hamam sokulur ve kontrol edilir. Sıra Cemşab'a geldiğinde Cemşab kaçmaya çalışır ancak durum fark edilir ve hemen yakalanır. Hamamda Cemşab'ın derisinin yılan derisi olduğu fark edilir.

Zavallı Cemşab, çektiği işkencelere dayanamaz ve Şahmaran'ın mağarasının yerini göstermek zorunda kalır.

Zavallı Cemşab, çektiği işkencelere dayanamaz ve Şahmaran'ın mağarasının yerini göstermek zorunda kalır. Görseli

Şahmaran'ın mağarasına gidilir ve Şahmaran'a işkence edilir. Şahmaran ölmeden önce 'Ben insanoğluna itimat edilmeyeceğini biliyordum! Fakat ne çare yine aldandım!' der. Son nefesini vermeden önce ise Cemşab'a bir öğüt verir: 'Benim başımı kaynatıp padişaha içir, padişah kurtulsun, gövdemi de vezire içir, ölsün. Kuyruğumu da kaynatıp sen iç.' der.

Efsaneye göre Şahmaran'ın kuyruğunu kaynatıp için Cemşab, Lokman Hekim olur.

Efsaneye göre Şahmaran'ın kuyruğunu kaynatıp için Cemşab, Lokman Hekim olur

Günümüzde kullanılan asaya sarılı iki yılanın ise Şahmaran'ın tıp alanındaki bilgeliğinden ve Lokman Hekim'den geldiği düşünülmektedir. 

Ayrıca Şahmaran'ın yılanlarının şahlarının öldüğünden haberleri yoktur. Rivayete göre yılanların ölüm haberini aldıkları gün, Tarsus yılanların istilasına uğrayacaktır.