Motorda Yağlama Sistemi Nedir?

Yağlama Sisteminin Parçaları Çalışması Görevleri Nelerdir? Yağlama Sistemi Nedir? 

İçten yanmalı motordaki hareketli parçaları yağlayarak sürtünme ve aşınmalarını önleyen sisteme yağlama sistemi denir. Yağlayıcı olarak motor yağı kullanılır. Motordaki hareketli metal parçaların sürtünmeden akıcı bir şekilde çalışması, sürtünmelerinin ve aşınmalarının en aza indirilmesi, böylece güç kayıplarının aşağı çekilmesi yağlama sistemiyle gerçekleştirilir. Yağlama sistemi ayıca motorun soğutulmasına da önemli ölçüde katkı sağlar.

Piston, krank mili, eksantrik mili, biyel kolları, supaplar gibi sürekli hareket eden parçaların yağlanarak, üzerlerinde bir yağ filmi oluşması sağlanır, böylece hareketli metaller arasında kuru sürtünme oluşmaz.

Örneğin krank mili ana ve kol muyluları ile yataklar arasında yağ filmi oluşturulur ve birbirlerine temas edip aşınmazlar. 

Piston ve silindir duvarları, krank mili, eksantrik mili, supaplar birbirlerine temas ederek çalışır, bu durumda temas yüzeylerinin yağlanarak aşınma ve güç kayıplarının minimuma indirilmesi sağlanır.

Motordaki hareketli parçalar yeterince yağlanmaz ve sürtünme artarsa, aşınma, ısınma, güç kaybı, bazen de sıkışıp kilitlenme gibi motora büyük mekanik hasarlar veren durumlar ortaya çıkar.

Yağlama sistemindeki en önemli iki hedef, sürtünme sebebiyle güç kayıplarını ve aşınmaları azaltmaktır.

Yağlama sistemi, motor için en önemli sistemdir, her türlü çalışma şartlarında doğru olarak çalışması gerekir. Yağlama sisteminde oluşabilecek bir arıza çok hızlı şekilde ciddi motor mekanik arızalarına sebep olur.

Yağlama Sisteminin Görevleri Nelerdir?

Kuru sürtünmeyi (metal metale) önleyerek, parçalar arasında yağ filmi oluşturur, böylece sürtünme en aza indirilerek aşınma ve ısınma önlenir.

Yağlama sistemi motorun içinde dolaşarak motorun soğutulmasına önemli katkıda bulunur.

• Piston ve silindir arasında sızdırmazlık sağlar, kompresyon kaçaklarını azaltır.
• Motordaki çok küçük atık parçacıkları temizler. Motorun kalıntılardan temizlenmesini sağlar.
• Motor parçalarının paslanmasını engeller.

Bunlara ek olarak yağlama sisteminin sağladığı faydalar şunlardır:

• Motordaki gürültü ve titreşimleri emer.
• Düşük sürtünme sebebiyle yakıt tüketimini azaltır.
• Motor parçalarının daha uzun ömürlü olmasını sağlar.

Motorlarda kullanılan yağlama yöntemleri şunlardır:

Karıştırmalı Yağlama: İki zamanlı küçük motorlarda motor yağı (iki zamanlı yağ) benzine karıştırılır, karter ve yağ pompası yoktur. (Bkz: İki Zamanlı Motorlar) Örneğin küçük motosikletler,  çim biçme motorlar,  ağaç kesme motorları.

Sıçratmalı Yağlama: Karterde yağ bulunur, krank mili yağın içine dalıp çıkarak çalışır ve yağı pistona sıçratır. Küçük ve tek silindirli motorlarda kullanılır. Kol muylusunun alt kısmında kaşık veya sıçratma çubuğu ile yağlama yapılır. Yağ pompası ve yağ kanalları yoktur.

Basınçlı Yağlama: Motor yağı karterden yağ pompasıyla emilir ve yağ kanallarıyla yağlama noktalarına basınçlı bir şekilde gönderilir. Karter, yağ pompası ve yağlama kanalları  vardır. Motorlu araçlarda en yaygın kullanılan yağlama yöntemidir.

Motor Yağ Basıncı Kaç Bar’dır?

Benzinli ve dizel motorlarda çok yaygın olarak “tam basınçlı yağlama sistemi” kullanılır, bu sistemde bir yağ pompası karterden emdiği yağı basınçlı şekilde motor parçalarına basarak yağlama işlemini gerçekleştirir. Motora göre yağ basıncı değişir, örnek için söylemek gerekirse 1.6 atmosferik benzinli bir motorun rölantide yağ basıncı: 0,3 bar ve üzeri, 3000 devirdeyken 1,5 - 5,5 bar arasıdır (her motorun basınç değeri farklıdır).

Örneğin 1,6 tdi dizel motorda değişken kademeli (2 kademeli) yağ pompası kullanılan versiyonda motor yağ basıncı şöyledir:

• Düşük basınç kademesi:  1,8 – 2 bar
• Yüksek basınç kademesi: 3,8 – 4,2 bar
• Otomobil motorlarında yağ basıncı genellikle 5-7 bar’ı geçmez.

Yağlama Sisteminin Çalışması ve Parçaları

Benzinli ve dizel motor yağlama sistemi, tam basınçlı yağlama sistemidir. Karterde depolanan motor yağı, emiş ucundaki süzgeçten geçerek yağ pompası tarafından emilir ve basınçlandırılarak basılır. Pompadan gelen basınçlı yağ, varsa önce yağ soğutucusundan geçerek yağ filtresine ulaşır. Yağ filtresinde temizlenen basınçlı yağ, ana yağ kanalından çıkarak; krank mili, piston –biyel mekanizması, yağ jetleri, zincir gergisi, eksantrik milleri gibi temel hareketli motor parçalarına ulaşır.

Turbo beslemeli motorlarda motor yağı turbo yataklarını da yağlar

Değişken supap zamanlaması (vvt-i, vct, vanos gibi) olan motorlarda, eksantrik zamanlayıcısına da motor yağı gönderilir.

Yağlama Sisteminin Parçaları

• Motor Yağı
• Yağ Pompası
• Yağ Karteri
• Yağ Filtresi
• Yağ Soğutucusu
• Yağ Seviye Sıcaklık Sensörü - Yağ Seviye Sensörü
• Yağ Basınç Müşürü (Şalteri)
• Yağ Basınç Sensörü 
• Yağ İkaz Lambası

Yağ Pompası: Yağlama sisteminin en önemli parçası yağ pompasıdır. Yağ pompası hareketini krank milinden zincir veya dişli çark ile alarak çalışır. Pompa çıkışında aşırı yüksek yağ basıncını engellemek için yağ basınç sınırlama valfi vardır, böylece sistem parçaları yüksek basınçtan korunmuş olur. 

Yağ Karteri: Motorun en alt kısmında yağ karteri bulunur ve yağa depoluk eder. Karter içinde bulunan yağ burada soğur. Karterde yağ seviye ve sıcaklık sensörü bulunur. 

Yağ Soğutucusu: Özellikle turbo beslemeli motorlarda yağ soğutucusu da bulunabilir. Yağ soğutucusu genellikle yağ filtresi ile birlikte bulunurken, ayrı bir parça olarak da bulunabilir.

Yağ Jetleri: Bazı motorlarda pistonların soğutulması için basınç yağı alttan pistonlara püskürten yağ jetleri bulunur.

Yağ Süzgeci: Pompa girişine bağlı yağ süzgeci karter içine daldırılmıştır. Yağdaki büyük parçacıkları filtreleyerek pompaya girişini engeller.

Yağ Filtresi: Motor yağı yağ pompası tarafından basıldığında, sisteme gitmeden önce yağ filtresi tarafından temizlenir. Yağ filtresi genellikle kağıt elemanlı filtredir. Yağ filtresi çok kirlenip tıkanırsa veya yağ aşırı soğuktan dolayı katılaşırsa, filtredeki kağıt elemanın gözeneklerinden geçemez. Bu durumda yağ filtresindeki by-pass valfi açılarak yağın filtrelenmeden geçmesini sağlar, sistemde kirli yağ dolaşacağından en kısa sürede filtre değiştirilmelidir. Bu by-pass valfi normalde yağ filtresinin içinde bulunur. 

Filtrede temizlenen yağ, yağ kanallarından ve yağ borularından geçerek motor parçalarına ulaşır ve yağlamayı gerçekleştirir. Filtreden sonraki kısımda yağ basıncını ölçen basınç sensörü ve/veya yağ basınç müşürü (şalteri) bulunur.