Otomotik Şanzıman Nedir?

Vites geçişlerinin sürücünün müdahalesi olmaksızın yapılabildiği şanzıman sistemine otomatik vites denir. 

Bu şanzıman tipi tork konvertörü, vites dişlileri, hidrolik kumanda gibi parçalardan oluşur. Tork konverteri debriyajın işlevini yapar.

Bir otomatik şanzımanda 3-4 ya da 5 ileri veya 7 ileri vites bulunur. Bu vitesler P-R-N-D harfleriyle ifade edilir. P harfi park halinde olmayı, R harfi geri vitesi, N harfi ekonomik bekleyişi ve D harfi de ileri hareket etmeyi ifade eder.

Otomatik vitesin çalışma prensibi şöyle özetlenebilir. Bilindiği üzere manuel viteste debriyajla kavrama yapılır. Otomatik viteste yukarıda da bahsedildiği üzere bu işi yapan tork konverteri, gücün şanzıman dişlilerine tork olarak ulaşmasını sağlar.

 Manuel şanzımana kıyasla büyük bir sürüş konforu sağlar.

Otomatik Şanzıman Çeşitleri

A) Otomatik vites kutuları:

1. Klasik tam otomatik vites kutuları

2. CVT Şanzımanlar

B) Yarı otomatik vites kutuları

1. Tek kavramalı yarı otomatik şanzımanlar (Kuru Kavrama)

2. Çift kavramalı yarı otomatik şanzımanlar (Islak ve Kuru Kavrama) 

Tiptronik Nedir?

Vites yükseltme ve düşürmenin direksiyondaki kulakçıklarla (paddle shift) (+ -) veya vites kolunun ileri-geri hareketiyle yapılabildiği otomatik şanzımanlara tiptronik şanzıman denir. Tiptronik şanzıman yarı otomatik de olabilir tam otomatik de olabilir. Tiptronik sistemi ilk Porsche geliştirmiştir.

A1) TAM OTOMATİK ŞANZIMAN ÇEŞİTLERİ

Klasik Tam Otomatik Şanzımanlar 

Tam otomatik şanzımanlarda kavrama olarak tork konvertörü bulunur ve planet dişli sistemleri kullanılır. Debriyaj-kavrama görevini bir hidrolik kavrama olan tork konvertörü yerine getirirken, vites kademelerini planet dişlilerde oluşan dişli oranları meydana getirir. Hidrolik Ünite, Elektrovalf grubu, yağ pompası, dişli sistemi gibi temel bölümlerden oluşur. Şanzımanın çalışması, şanzıman kontrol ünitesi (ecu) tarafından yönetilir. Gerçek tam otomatik şanzıman olan bu sistem, en iyi otomatik şanzıman konforunu verirken, yakıt tüketiminde artışa sebep olur. Vites değişimleri, planet dişli setlerindeki dişlilerin durdurulması (fren-brake) ve birbirine kavraştırılması (kavrama-clutch) ile oluşturulur. Vites kolunda P, R, N, D, S , L, D2, D3 gibi konumlar bulunur. En önemli otomatik şanzıman üreticileri Alman ZF ve Japon Aisin firmalarıdır.

En mükemmel tam otomatik şanzımanlar: ZF-8HP (arkadan çekişli) ve ZF-9HP (önden çekişli) tork konvertörlü tam otomatik şanzımanlardır. (ZF: ZF Friedricshafen: Alman şanzıman üreticisi)

Tam otomatik araçlar ve kullandıkları şanzımanlar

Opel- AT6

Peugeot Citroen- EAT6 (Aisin)

Fiat- AT6

Mercedes- G-Tronic

Bmw- ZF Otomatik Şanzıman

Honda- (kendi üretimi tam otomatikler ve CVT şanzımanlar)

Audi-Volkswagen-  Aisin ve ZF otomatik şanzımanları 

CVT Otomatik Şanzıman - Continuously Variable Transmission (CVT) Sürekli Değişken Transmisyon): 

Vites oranlarının dişlilerdeki sabit kademeli olarak değil de, sürekli olarak değişebildiği otomatik şanzıman türüne CVT şanzıman denir. Çapları değiştirilebilen bir giriş ve bir çıkış kasnağının, dönüş oranları oluşturması mantığıyla çalışır. Hidrolik kumandalı kasnaklar arasındaki bağlantı çelik kayış ile sağlanır. Sonsuz vites kademesi sunabildiğinden dolayı, bir içten yanmalı motor için en ideal ve en verimli vites kutusudur. Kontrol ünitesi yazılımıyla vites kademeleri oluşturulabilir ve sürücünün vites yükseltip düşürmesi sağlanabilir. Cvt şanzımanlar için Japon şanzımanı denebilir; Nissan, Honda, Toyota, Subaru, Mitsubishi, bu şanzıman tipini en çok kullanan otomotiv üreticileridir. (Bkz: CVT Şanzıman Nedir?) (Bkz: CVT Şanzıman Nasıl Çalışır?)

1. Toyota: Multidrive s , e-CVT

2. Nissan X-Tronic

3. Honda: CVT

4. Subaru: Lineartronic CVT

5. Audi: Multitronic

6. Mercedes: Autotronic 

B1) YARI OTOMATİK ŞANZIMAN ÇEŞİTLERİ

1. Tek Kavramalı Yarı Otomatik Şanzımanlar (Robotize Otomatikleştirilmiş Mekanik Şanzımanlar): 

Vites değiştirme ve debriyaja basma görevini elektromekanik veya elektrohidrolik sistemler yapar. Şanzımanın dişli yapısı ve vites dişlileri – senkromeçler tamamen manuel şanzımanla aynıdır. Vites geçişleri daha fazla hissedilir, tam otomatik şanzımana ve çift kavramalı şanzımana göre sürüş konforu daha azdır. Kavrama (debriyaj) kuru tiptir (klasik baskı-balata). Manuel şanzımana en yakın, otomatikleştirilmiş (robotize) şanzımandır. 

Örnek: 

1. Opel Easytronic, 

2. Fiat Dualogic, 

3. Toyota Multimode-MMT-M/M, 

4. Peugeot – Citroen ETG5 – ETG6 Şanzıman

5. Volkswagen Shiftmatic.

6. Honda i-Shift 

7. Dacia Easy R 

B2) Çift Kavramalı Yarı Otomatik Şanzımanlar -DTC-EDC-DSG-Powershift-

Çift kavrama bulunur ve çift giriş mili bulunur. Kuru çift kavrama (2 adet baskı-balata) (en yaygın kullanım) ve Islak çift kavrama (çok diskli hidrolik kavrama) olarak iki çeşidi kullanılır. Vites değiştirme ve debriyaja basma görevini mekatronik ünite (şanzıman beyni-ECU) yönetiminde, elektromekanik veya elektrohidrolik sistemler yapar. Şanzımanın dişli yapısı ve vites dişlileri – senkromeçler manuel şanzımanla çok benzerdir-aynıdır. Fakat vites değiştirme biçimi ve çalışma prensibi tek kavramalıdan farklıdır, sürüşte bir sonraki vites önseçimle seçilir ve aslında vites değiştirme sırasında kavrama-giriş mili değiştirilir. Tam otomatik şanzımana göre geçişler daha çok hissedilirken, tek kavramalı yarı otomatik şanzımana göre çok daha az hissedilir. Yakıt tüketimi en az olan otomatik şanzıman tipi budur. Dizel otomatik araçlarda en çok çift kavramalı otomatik şanzıman kullanılır. Yarı otomatik şanzımanlar sıklıkla DCT (Dual Clutch Transmission) olarak anılır. Daha fazla bilgi için 

Çift kavramalı yarı otomatik araçlar ve kullandıkları şanzımanlar

1. Audi-Volkswagen-Seat-Skoda DSG şanzıman 

2. Audi S-Tronic

3. Mercedes-Benz Sequentronic - Sprintshift

4. Renault EDC Şanzıman 

5. Ford-Volvo Powershift

6. Fiat DCT 

7. Bmw M DCT

8. Hyundai DCT

9. Honda 8-DCT