Balata Nedir? Ne İşe Yarar?

Fren balataları fren sisteminde pedala basıldığında diske veya kampanaya sürtünerek, aracın yavaşlamasını sağlayan parçalardır. Kampanalı frenlerde balatalar pabuca perçinlenmiş veya yapıştırılmıştır. Disk balatası ise balata taşıyıcısına yapıştırılmıştır.

Disk fren balatalarında, tam ortada bir yarık çizgi bulunur; bu yarık çizgi balatanın aşınma limitini gösterir, yani balatayı söküp baktığınızda bu çizgi yok olmuşsa değiştirmeniz gerektiğini anlarsınız, ayrıca bu yarıktan aşınmayla oluşan balata tozlarının kaçması da sağlanır.

Disk fren balatasının hemen arkasında, pistonla balata arasında bir sac parça (gürültü şimi-pulu) bulunur, bu parça frenlemede sesin azaltılması içindir. Yine balatanın montajında çeşitli yay ve klipsler vardır, bu klipsler de balatanın sessiz ve rahat çalışması için kullanılır. Balata klips ve yayları paslanmışsa, çok az miktarda gres yağı sürülebilir, kesinlikle balataya gres yağı bulaşmamalı-taşmamalıdır, böyle olursa frenler tutmaz.

(Balata ve Balata Sensörü)

Fren  Balatası Ne Zaman Değişir? 

Fren balatasının değişim zamanı tamamen aracın kullanım biçimine bağlıdır. Bununla birlikte genellikle 40 - 50.000 km’de bir balataların değiştirilmesi gerekir.

Fren balatasının ömrünü kısaltan durumlar, sürekli şehir içi araç kullanımı, sürekli dur-kalk yapılması, agresif sürüş tarzı, ani hızlanma ve yavaşlamalar, gereksiz fren pedalına basılması, sürekli yokuşlu yollarda araç kullanımı gibi durumlardır.

Ayrıca otomatik vitesli araçların fren balataları, manuel araçlara göre daha çabuk aşınır, bunun sebebi aracın hız kontrolünün daha fazla fren pedalıyla yapılmasıdır.

Bazen balata sağlamken frenin tutmadığı görülebilir, yani balata daha aşınmamışken fren zayıflamıştır, bu durum düşük kaliteli balata kullanımından kaynaklanır genellikle. Aşırı ısınan balatanın yüzeyi camlaşır ve parlar, sürtünme katsayısı düşer, artık diske sürtündüğünde diski yavaşlatamaz. Balata yanması veya camlaşması durumlarında da balatanın değiştirilmesi gerekir.

Balatanın Bittiği Nasıl Anlaşılır?

Fren balatası bittiğinde frene basıldığında metalik bir sürtünme sesi duyulur ve frenler artık daha zayıf tutar. Disk fren balatalarında, balatanın bittiği anlaşılsın diye genellikle balata aşınma ikaz parçası veya yeni model araçlarda balata sensörü kullanılır.

Balata kalınlığı genellikle 2 – 2,5 mm’ye düştüğünde değiştirilmesi gerekir.

Balata aşıntı ikaz yayı (gürültü-ses sensörü), küçük metal bir sac parçadır, balata taşıyıcısına sabitlenmiştir ve tırnağı 2,5 milimetre çıkıntı şeklinde balatanın yanında bulunur. Balata aşınıp inceldiğinde, artık frene basıldığında bu metal çıkıntı diske sürter ve tiz bir ses çıkarır, sürücü bu sesten balatanın bittiğini anlar.

Balata Sensörü Nasıl Çalışır?

Yeni nesil araçlarda (genellikle üst sınıf) balatanın bittiğini gösteren balata sensörleri kullanılmaktadır. Balata aşınıp bittiğinde, sürücü gösterge panelinde balata aşınma ikaz lambası yanar. Balata sensörünün çalışma prensibi şu şekildedir: balataya sensör soketi bağlanmıştır, aslında basit bir iletken tel balatanın içerisine yerleştirilmiştir, bu telden bir sinyal voltajı geçirilir, balata aşınıp bittiğinde bu iletken tel diske sürterek kopar ve devre açılır, yani kopan bakır telden artık akım geçmez. ECU, bu voltaj kesintisini algılar ve balatanın bitmiş olduğu bilgisini sürücüye ikaz ışığı veya yazılı mesajla gösterge panelinden iletir. Balata değiştirildiğinde bu sensör de yenilenir (modele göre farklı uygulamalar olabilir).

İyi bir balatada bulunması gereken özellikler nelerdir?

1. Balatalar yüksek sürtünme katsayısına sahip olmalıdır ve bu sürtünme katsayısını geniş sıcaklık değerleri aralığında muhafaza edebilmelidir. (Sıcaklık arttıkça sürtünme katsayısı düşer).

2. Yüksek sıcaklıklara dayanıklı olmalıdır (yaklaşık 800 oC’ye kadar dayanabilir)

3. Aşınmaya karşı uzun süre dayanmalıdır, yavaş aşınmalıdır ve kullanım ömrü uzun olmalıdır, fakat aynı zamanda diske zarar vermemelidir.

4. Balatalar sürtünürken ses yapmamalıdır (en azından aşırı tiz ses)

5. Yüksek sıcaklıklarda camlaşarak, frenleme yaptırma özelliğini (sürtünme katsayısını) kaybetmemelidir.

6. Su, toz, pislik vb. yabancı maddelere karşı dayanıklı olmalıdır.

Fren Balatasında Kullanılan Malzemeler Nelerdir?

Fren balataları; çelik yünü, bakır tozu, grafit, reçine, demir oksit alüminyum oksit, mika tozu, barit, Hindistan cevizi unu gibi malzemelerden oluşur. Bu malzemelerin bir kısmı sürtünme katsayısını ve dayanımı arttırırken, bir kısmı dolgu ve yapıştırıcı özellikleri sebebiyle kullanılmaktadır. Eskiden kullanılan asbest sağlığa zararlı olduğundan artık kullanılmamaktadır, bunun yerine organik malzemeler kullanılmaktadır.