‘Tarihin Babası’ Herodotus Kimdi?

“Tarihin babası” olarak bilinen, yazdığı “Tarih” adlı eseriyle günümüz tarihçilerine öncülük eden Herodotus kimdi?

Herodotus, “tarihin babası” olarak bilinen antik Yunan tarihçisiydi. Herodotus’un hayatına dair, MÖ 484 civarında, bir Karya şehri olan Halikarnassos’ta (günümüzde Bodrum) doğması, yeni bir bilim dalının doğuşuna öncülük etmesi ve geleceğin tarihçilerine ilham kaynağı olması dışında çoğu detay ne yazık ki bilinmiyor.

Herodotus nereliydi?

Halikarnassos antik Yunanlar tarafından kurulmuş olsa da, Karya diğer Yunan şehir devletlerinden ayrıydı: Kendine özgü bir diyalekti, kültürü ve yönetimi vardı.

Notre Dame Üniversitesi’nde Klasik Bilimler alanında profesör olan Christopher Baron’a göre, Herodotus’un Yunan köklerinin yanında muhtemelen Karyalı kökleri de vardı. “Belki de karışık kökleri dünya hakkındaki merakının ilham kaynağıydı.” diye söylüyor Baron.

(Bulunan Batık, Heredotus’un Haklılığını Kanıtladı)

Herodotus, Güney İtalya’daki bir Yunan şehri olan Thurii’ye göç edip MÖ 420 yılındaki ölümüne kadar burada yaşadı.

Herodotus “Tarih” adlı eserini neden yazdı?

Herodotus “Tarih” adlı eserini MÖ 5. yüzyılın ikinci yarısında yazdı. Söz konusu eser MÖ 499 yılındaki İyon İsyanı gibi tarihi olaylar ya da Avrasyalı göçebe İskitler gibi antik halklar hakkında içerdiği bilgilerle dünyada tarih yazınının bilinen en eski örneğini oluşturuyor.

Dokuz kitaplık serinin başlangıcında, Herodotus şöyle der: “Bu, Halikarnassoslu Herodotus’un kamuya sunduğu araştırmadır. İnsanoğlunun yaptıkları zamanla unutulmasın ve gerek Yunanların gerekse barbarların meydana getirdikleri harikalar bir gün adsız kalmasın, tek amacı budur.” (Müntekim Ökmen’in çevirisinden). Ek olarak, Herodotus, Yunanlar ve Perslerin neden MÖ 490 ile 479 yılları arasında savaştığını da açıklamak istediğini bu kısa önsözde belirtiyor. Fakat, “Tarih,” yukarıda sayılanlardan farklı pek çok diğer konuya da değiniyor.

Herodotus’un eserine verdiği ad, “historia,” zamanla çoğu Avrupa dilinde günümüzdeki anlamına kavuştu. Baron, “Herodotus, eserinde, geçmiş olayların sebeplerini araştırıp bu olayların bir anlatısını sunuyor.” diye söylüyor. “Ancak, Herodotus sadece siyasi ve askeri olaylardan çok daha fazlasıyla ilgileniyordu. Eserinde, diğer halkların sosyal ve dini geleneklerinden, (Babil duvarları ya da Mısır piramitleri gibi) insan yapısı eserlerden ve (Nil’in her yıl taşmasının sebepleri gibi) doğa olaylarından uzun uzun bahsediyor.”

Herodotus anlattığı olaylardan herhangi birine şahit olduğunu iddia etmiyor. Kendisi, o dönemler bilinen dünyayı dolaşıyor, gittiği yerlerde karşılaştığı kimselerle konuşup onlara sorular soruyordu. “Tarih” adlı eserinde yer alan olayların çoğu hakkında böyle bilgi edindi.

Herodotus güvenilir bir kaynak mı?

Gerek Antik Çağ’da, gerek günümüzde, eleştirmenler Herodotus’un eserini güvenilir bir kaynak olarak görmemişlerdi. Will Durant’ın “Yunan Yaşamı” adlı eserine göre, antik coğrafyacı Strabon (MÖ 63 – MS 23) “Herodotus’ta çok fazla saçmalık var.” demişti. Ayrıca, Romalı siyasetçi ve hatip Marcus Tullius Cicero (MÖ 106 – 43) Herodotus’u “tarihin babası” olarak adlandırmasına rağmen eserindeki çoğu olayın abartılı olduğunu söylemişti.

“Herodotus’un eserinde yanlış sayabileceğimiz pek çok şey bulunuyor, eserdeki bazı hikayeler ise günümüzde efsanevi veya mitolojik olarak sınıflandırılabilir.” diye söylüyor Baron. Herodotus’un tarihi kaydetme yöntemi diğer tarihçilerinkinden farklı olsa da, bu onun bir yalancı olduğu anlamına gelmez. Herodotus, eserinde anlattığı olayları ve hikayeleri edinmek için çok uğraştı ve olaylara tamamen tarafsız yaklaştı. Baron, “Herodotus’un bilerek yalan söylediği fikri kendisinin yaklaşımı ve hedefleri ile ilgili bir yanlış anlaşılmanın ürünü. Herodotus gerçekle ilgileniyordu, ancak gerçeğin ne kadar karmaşık olabileceğini de biliyordu.” diye söylüyor.

Herodotus’un tarihteki yeri

Herodotus’un eserinin önemli bir özelliği, odaklandığı konulardan farklı pek çok hikâyeye de yer vermesiydi. Baron, “Herodotus’u okumak sabır gerektirir.” diye belirtiyor. “Bazen okuyucular, yazarın bazı konuları fazla uzattığını düşünüyor. Ancak bugün çoğu bilim insanı, bu sık sık yapılan konu dışı anlatımların bir anlamı olduğu konusunda hemfikir, çünkü tüm bu arka plan bilgisi, (son derece eğlenceli olmasının yanı sıra) ne olduğunu açıklamaya yardımcı oluyor.”

Herodotus’un Yunan ve Pers savaşları hakkında yazdığı çoğu şey dramatik ve ilgi çekicidir. Tarih’teki diğer ünlü hikayelerin bir kısmı Atinalı hoplitlerin Marathon Savaşı’ndaki koşuşu ya da Spartalıların Thermopylae Savaşı’ndaki son direnişini içeriyor. Herodotus’un eseri bu olayların en erken kayıtları.

Peki, Herodotus gerçekten de “tarihin babası” unvanını hak ediyor mu? Baron, “Yazdıklarının çoğu, günümüzde tarih olarak görülmüyor. Ancak, Herodotus’tan önce ‘tarih’ diye bir tür olmadığını da akılda tutmak gerekiyor.” diye söylüyor. “Bence, geçmiş olayları hatırlayıp açıklamayı kendine görev bilmesi bile, Herodotus’un ilk tarihçi olarak anılmasını mümkün kılıyor.”

Baron, Herodotus’un, 21. yüzyılda hâlâ önemini koruduğunu düşünüyor. 21. yüzyılda hala insanlara faydalı olabilecek bir eserdir. “Tarihçiler başta olmak üzere herkes, Herodotus’un açık fikirliliğini, tarihin içeriği hakkındaki görüşlerini ve yabancı kültürleri bulundukları koşullarda değerlendirmesini örnek alabilir.” diye bitiriyor Baron.  

Live Science. 19 Eylül 2021.

You must be logged in to post a comment
Login

‘Tarihin Babası’ Herodotus Kimdi?
‘Tarihin Babası’ Herodotus Kimdi?