Enjeksiyon Arızası Nasıl Anlaşılır

Enjeksiyon Arızası

Beyin kontrollü enjeksiyon sistemi
Motorun değişik çalışma koşullarına göre (motor sıcaklığı, emme manifolduna giren havanın sıcaklığı, emme manifoldu vakumu, yanma odasına giren havanın ağırlığı, motor devri, egzoz gazı içerisindeki oksijen miktarı, gaz kelebeğinin pozisyonu) çalışma veriminin yüksek olması için analiz edilerek beyin kontrollü olarak çalışır.Kısaca enjeksiyonlu sistemler değişen koşullara göre en iyi şekilde hava yakıt karışımını sürekli ayarlayarak ve kontol altında tutarak, motorun verimli çalışmasını sağlamakla görevlidir.

Sistemde bulunan elektrikli elemanların çalışması; elektronik bir kontrol ünitesi tarafından, motorun devrine ve yüküne bağlı olarak, sensorlardan gelen bilgiler doğrultusunda kontrol edilir. Enjektörler benzini çok küçük damlacıklar halinde zerreleştirme görevini yerine getirirler. Motorun düzenli ve verimli şekilde çalışması için, hava/yakıt karışımının  en iyi şekilde ayarlanması sağlanır.

Enjeksiyon (yakıt) pompası ve önemi
Deforme olan elaman ise silindirlere yeterli miktarda ve yeterli basınçta yakıt gönderemediği için motor çekmiyor, motor sıcakken geç çalışıyor,seyir halinde gaz pedalından ayak çekilince motor stop ediyor vb. şikayetler oluşmaktadır.Gerçekte ise arıza nedeni enjeksiyon pompasının hava yapmasıdır. Motor yüksek devirlerde çalışırken pompa hava yaparsa arızalanma oranı %100’ e yakındır, rölanti devirlerinde ise arıza yapma oranı düşüktür

Enjeksiyonlu Sisteminin Üstünlüğü

1-Püskürtme sürelerinin ayarlanması
2-Soğukta harekete geçmenin kontrolü
3-Hızlanma sırasında yakıt zenginliğinin kontrolü
4-Yavaşlama sırasında yakıtın kesilmesi
5-Motor rölanti hızının kontrol ve yönetimi
6-Maksimum devrin sınırlandırılması
7-Lambda sensörü ile yanmanın kontrolü

Enjeksiyonun çalışması
Direkt yakıt enjeksiyonu, yakıtın yanma odasına “direkt püskürtülmesidir”. Enjektör yanma odasındadır.Boğazdan enjeksiyon sistemlerinde enjektörler hava alma boşluğundadır. Çok noktalı sistemlerde ise her silindirin kendi enjektörü vardır ve bunlar emme portunda bulunur.Yakıt enjektörü yakıtı püskürten elektromekanik bir araçtır. Enjektör yakıtın ölçüldüğü bir alettir. Enjektör bobinine elektrik akımı verildiğinde armatürü yukarı doğru kaldıran manyetik bir alan yaratılır. Bu hareket valfi yuvasından çıkarır ve basınç altındaki yakıt enjektör memesinden akar. Valfin şekli yakıtın “huni” şeklinde püskürtülmesini sağlar. Enejektöre enerji gelmesi durunca yay valfi geri itip yakıt gelişini durdurur.

Mekanik yakıt enjeksiyonu enjeksiyon sistemlerinin en eskisidir. Artık daha çok dizel motorlarda kullanılmaktadır

Elektronik yakıt enjeksiyonunun temel prensipi çok basittir. Enjektörler dağıtım hatlarındaki yakıt yerine elektronik kontrol ünitesi tarafından çalıştırılan solenoidler tarafından açılır. Mekanik sistemlere göre avantajı: hareket eden dahaz sayıda parça olması, aşırı hassas standardlara gerek olmaması, az kuvvet kaybı, sessiz çalışması, özel pompalara ihtiyac olmaması, ciddi biçimde yakıt filtreleme gerekmemesi ve en sonunda düşük maliyeti.Enjeksiyon sistemlerininde karbüratör gibi üretici firma tarafından belirlenmiş periyotlarda bakımının yapılması gerekmektedir
Enjeksiyon arızası
Enjektörler, yakıtı çok ince bir sprey halinde ve konik biçimde püskürtürler. Zamanla ısı, yakıt kirliliği ve kullanım sonucu sistem kirlenmektedir. Enjektörlerin yakıt püskürtme deliklerinin 0,5 mm veya daha küçük çapta olduğunu düşünürsek en ufak kirlenmede tıkanmaları kaçınılmazdır.
Enjeksiyonların uzun ömürlü olmasındaki en büyük etken yakıt kalitesidir.Aynı zamanda kötü yakıt kullanımımda enjeksiyonların ömrü azalacak ve arızaya neden olacaktır.
Dikkat edilmesi gereken diğer husus yakıt filitresinin düzenli değişmesini sağlamaktır.Enjeksiyon deliklerinin 0.5 mm çapında olduğunu düşününce yakıta karışacak küçük bir pislik bile enjeksiyonu tıkayarak arızalanmasına sebep olabilir.
Yakıt sisteminde hava oluşması enjeksiyonun kuru çalışmasına ve arızalanmasına sebep olabilir.
Enjeksiyon sisteminin sızdırmazlık elemanlarının yıpranması, sistemin düzensiz çalışmasına enjeksiyon işemesi diye tabir edilen durumun oluşmasına neden olabilir.Enjeksiyonun yakıtı kenarlarından sızdırması durumudur.
Enjeksiyon sisteminde arıza olması durumunda yakıt tüketiminde yükselme, motor çekişinde düşme, egzozdan siyah duman atma gibi belirtiler gösterebilir.

ECU, BEYİN KONTROLLÜ MOTORLAR

- Enjeksiyon Tiplerine Göre Gruplandırma
Enjeksiyonlu araçlarda LPG sistemi prensip olarak  karbüratörlü araçlarla aynıdır.

 - Sadece bazı elektronik parçalar eklenir.
 Enjeksiyon sistemleri iki büyük grup  altında yer almaktadır.



 1.  LAMBDA SONDALI (Oksijen Sensörlü)
 2.  LAMBDA SONDASIZ (Oksijen Sensörsüz)

 Oksijen sensörü egzostun üstüne takılır ve egzost gazlarını analiz eder.

Enjeksiyon rölesi analiz edilen verilere göre eğer fakir bir karışım varsa benzin miktarını  yükseltir zengin ise benzin miktarını azaltır.

Diğer bir gruplandırma Enjeksiyon Tiplerine göre aşağıdaki gibi yapılır.

   + Mekanik Enjeksiyon
   + Elektromekanik Enjeksiyon
   +Tek Nokta Enjeksiyon (SPI)
   + Çok Nokta Enjeksiyon (MPI).

Çok nokta enjeksiyonlar aşağıdaki üç alt gruba ayrılır:
 
  Full Grup Enjeksiyon
     İki Kanallı Ardışık Enjeksiyon (Sequential Fuel Sistem 2+2)
     Dört Kanallı Ardışık Enjeksiyon (Sequential Fuel Sistem 4)

Mekanik Enjeksiyonlu Sistemler

Mekanik enjeksiyonlu araçlarda benzin dizel sistemlerdeki gibi mekanik bir şekilde püskürtülür. Benzin miktarı silindirler tarafından emilen hava miktarına göre ayarlanır.( Mercedes 280 , 300 SE )

 Elektromekanik Enjeksiyonlu Sistemler

Elektromekanik enjeksiyonlu araçlar mekanik enjeksiyonlulara benzer. Sadece silindirler tarafından emilen hava miktarı bir aktüatör tarafından kontrol edilir ve benzin miktarı ona göre ayarlanır.Bu ekipman K-Jetronik benzin aktuatörü olarak adlandırılır. ( Mercedes 190 , 200 , 230 S )

 K-Jetronik Sistemler 

 Emilen hava akışına bağlı olarak, kapakçık enjekte edilecek benzin miktarını belirleyen bir noktada dengede kalır.
Gazla çalışmada, kapakçık uygun bir mekanizma sayesinde benzin akışı durdurulmuş iken zorla açılır ve benzin düşük basınçta benzin  pompası üzerinden geri sevk edilir.

 1. Karışım regülatörü
 2.Yakıt tankı
 3.Yakıt pompası
 4.Akümülatör
 5.Yakıt filitresi
 6.Basınç regülatörü
 7. Enjektörler

 SPI Tek Nokta Enjeksiyonlu Sistemler 
   

Tek noktalı enjeksiyonlu araçlarda (SPI)   motor  milinin  devrine göre (2 komple devirde)  silindirlere benzin püskürtülür. Benzin miktarı benzin rölesin'den alınan komutla ayarlanır. Enjeksiyon röle'si motorda çeşitli sensörler'den (Basınç, Sıcaklık vs.) aldığı bilgilere göre enjektör'lere benzin miktarı ile ilgili komut gönderir.

( TOFAŞ ŞAHİN, DOĞAN ) 

1. Aktüatör   
2.Yakıt Basınç Regülatörü                                       
3.Ateşleme Bobini
4.Enjektör
5.Yakıt filtresi
6.Valf sensörü
7.Elektro swicth
8.Yakıt pompası swicth
9.Kontak anahtarı
10.Akü
11.Yakıt pompası
12.Yakıt filtresi ateşleme bobini
13.Isı sensörü
14.Lambda sensörü
15.Disribütör
16.(ECU)   Röle                           

 MPI (Çok Noktalı) Enjeksiyon Sistemi
MPI sistemlerinde silindir başına bir adet olmak üzere, emme sübaplarının yakınına yerleştirilmiş enjektörler bulunur.

     1-Yakıt Tankı                  8-Soğuk Çalıştırma Enj           
     2-Yakıt Pompası             9-Rölanti ayarı                               
     3-Yakıt Filitresi               10-Valf switch                               
     4-Benzin boruları           11-Valf                                             
     5-Benzin basınç Reg.     12-Hava akış ölçer                         
     6-ECU (Röle)                    13-Röle                                         
     7-Enjektörler                  14-Oksijen sensör                             
                                     
                                       15-Su sensörü
                                       16-Termik Switch
                                       17-Ateşleme Distribütörü
                                       18-İlave hava valfi
                                       19-COayar vidası
                                       20-Akü
                                       21-Kontak

MPI sistemleri üç gruba ayrılır.

Full Grup Enjeksiyon

Full grup enjeksiyonlu araçlarda enjektörler motor devrine göre benzin püskürtür. Benzin miktarı enjeksiyon rölesi tarafından çeşitli sensörlerden alınan bilgilere göre ayarlanır.Bu tür enjeksiyon sistemlerinde  dört enjektörün negatif uçları  birbirine  bağlıdır. ( BMW , HYUNDAI , FORD )

 İki Kanallı Ardışık Enjeksiyon

İki Kanallı Ardışık Enjeksiyonlu (Sequential Fuel Sistem. 2+2) sistemlerde bir sensör grubu 2 silindire, diğer sensör grubu   kalan 2 silindire kumanda eder. Benzin püskürtme zamanı motor milinden ayarlanır.Enjektörler ikişerli gruplar halinde röleye bağlıdır.
( BMW 318 – 520 , TEMPRA , OPEL )

Dört Kanallı Ardışık Enjeksiyon 

Dört Kanallı Ardışık Enjeksiyonlu (Sequential Fuel Sistem 4) sistemlerde  enjektörler birbirinden bağımsızdır.Yani  her silindir ihtiyacına göre benzin alır. Püskürtme zamanı motor milinden  ayarlanır. Benzin rölesinden her enjektöre ayrı ayrı komut gönderilir.Dört enjektör için dört bağımsız kablo vardır. ( PALIO , SİENA , MAREA , BRAVA )
                             

Oksijen Sensörü Durumuna Göre Gruplandırma

 Lambda Sondalı Araçlar (Oksijen Sensörlü)

Atmosfer kirliliğindeki sürekli artış yeni ve sıkı çevre kanunlarının hazırlanmasını beraberinde getirmektedir. Bunların ilki, yeni trafiğe çıkan araçlar için katalitik konvertör kullanımının zorunlu hale getirilmesidir.
Oksijen sensörlü üç-yollu katalitik konvertör, çevreyi kirleten emisyonların azaltılmasında bugün için en gelişmiş yöntemdir.
Katalitik konvertör, HC, CO ve NOx  emisyonlarının %90 oranında önlenmesini sağlar; ancak yalnızca elektronik olarak kontrol edilen besleme sistemlerinde gerektiği gibi çalışır.

Katalitik konvertörlü bir aracı LPG’ye dönüştürmek için,  Oksijen Sensöründen faydalanılır. Sisteme ilave edilen LAMBDA STORM (BLITZ) isimli cihaz LPG’ye mükemmel bir yanma sağlar ve benzinden gaza geçişin otomatik anahtarlamasını kontrol eder. Ayrıca, katalitik konvertörü korumaya yarayan teşhis fonksiyonlarına da sahiptir.

 Lambda Sondasız Araçlar (Oksijen Sensörsüz)

Lambda Sondasız araçlarda LPG dönüşümü (Şekil – 4.6.) karbüratörlü araçlara benzemekle birlikte sadece; elektronik Buharlaştırıcı-Regülatör, aracın orijinal sistemine bağlı bir yakıt seçici anahtar, özel bir mikser ve gerekiyorsa başka elektrikli veya mekanik cihazları içerir.

ENJEKSİYONLU ARABALARDA LPG DÖNÜŞÜMÜ ÖNEMLİ BİLGİLER
Herhangi bir sensörün devre dışı kalması veya motor çalışırken fabrikada programlanan değerlerin ölçülememesi durumunda ECU unitesine hata ve arıza sinyaleri gönderilmektedır. Bu hataların zaman içerisinde ECU hafızasına depolanması çok tehlikelidır. ECU bir microchip olup,  imalat esnasında programlanmaktadır.

 Hata ve arızaların depolanması ECU’ nun hafızasını doldurur aracın çalışmamasına sebep olur.Ecunun ağrızalanmasına nden olabilir. ECU (Beyin)  fiyatı aracın cinsine bağlı olarak 500-3000,-USD arasında değişmektedir.

Bu nedenle Enjeksiyonlu araçların LPG’ ye dönüşümünde ECU’ ya hiç bir şekilde hata veya arıza sinyali gitmemelidir.
Genellikle uygun cihazlarla dönüşüm yapılmayan enjeksiyonlu araçlarda; Lambda Sensör, Enjektör Arıza Sensörü, Check Engine Sensörü, Pompa Arıza Sensörü hata sinyalleri alınmaktadır. Piyasada yapılan uygulamalarda bu hatalar bazı röleler kullanılarak giderilmeye çalışılmaktada veya önemli değil-bir şey olmaz mantığıyla geçiştirilmektedir..

Burada en önemli sensör Lambda sensörüdür. Çünkü diğer bütün sensörler bu sensör tarafından yapılan analizlere bağımlıdır.
Lambda sensör egzostan geçen gazı analiz ederek yakıt karışımının stekiometrik oranını tutturmaya çalışır. Egzost gazının fakir veya zengin karışım içermesine göre  enjektörlere benzin püskürtmesi  veya stepe (Hava vidası) havayı çoğaltması veya azaltması komutu verir.

Lambda sensoru araç LPG ile çalıştığı zaman  değişik değerler ölçer. Yani kısaca ECU’ ya hata değerleri vermeye başlar. Ayrıca, motor LPG ile çalışıp benzine döndükten sonra da doğru oranları bulmak için Lambda zorlanır. Hatta araçlarda eski değerler hiç bulunamaz ve  motorun aracın benzinle kötü çalışmasına veya hiç çalışmamasına neden olur.

Ayrıca, Enjektör arıza, pompa arıza veya check engine sensörleri kolayca devre dışı bırakılabilir ancak araçta herhangi bir arıza varsa bu tespit edilemeyeceğinden daha büyük  hasarlara neden olacaktır.

Bu nedenle enjeksiyonlu araçların LPG’ ye dönüşümünde aşağıdaki kurallara kesinlikle uyulmalıdır:

1- Lambda Sensörü emüle edilecektir (Uyutma). Emülasyonda kullanılan cihazlar araç benzinle çalışıyormuş gibi stekiometrik sinyaller gönderebilmelidir.

2- Enjektörler  emüle edilecektir (Uyutma). Eğer bu işlem uygun cihazlar kullanılarak başarılı bir şekilde yapılırsa arıza sinyalleri hafızaya gönderilmeyecek ve sensörlerin iptal edilmesine gerek kalmayacaktır.

3- Benzin pompası durdurulmayacaktır. Eğer durdurulacak olursa pompa arıza sensörü devreye girer.Bazı araçlarda pompaya kumanda eden kablo üzerinde  ince bir aluminyum folyo vardır.

Bu kablo kesilir ve  herhangi bir yerinde iletişim bozulursa arıza sinyalleri devreye  girecek dolayısıyla  motorun ECU’sunda  hata sinyali oluşacaktır. Ayrıca pompayı durdurmak enjektörlerin kuru çalışması neden olacağından enjektörlerin kısa sürede arızalanmasına neden olacaktır.

Enjeksiyonlu araçlarda Lambda Sensör egzos gazını analiz ederek en uygun hava-yakıt karışımını sağlar. Yani aracın egzosundan çıkan gazların çevreye enaz zararlı olmasını temin eder.

Yasal olarak LPG ile çalışan enjeksiyonlu araçlarda egzos   emisyon değerlerinin 94/12/CE ve 96/69/CE normlarına uygun olması gerekir.

Ayrıca  bir enjeksyonlu aracın LPG dönüşümünde kullanılan elektronik parçaların tümü mutlaka E Belgeli olmalı ve  egzost emisyon  testlerini geçmesi gerekir.

Yani aracın LPG ile  sorunsuz çalışması yeterli olmayıp, öngörülen egzost emisyon değerlerini de sağlamalıdır.

Enjeksiyonlu Araçların LPG’ye Dönüşümünde Kullanılan Cihazlar

Buharlaştırıcı-Regülatörlduğu gibidir.

1.Kontrol unitesi : 

ECU’nun bir benzeri olup, STORM veya 1.Buharlaştırıcı-RegülatörBLITZ adıyla anılır.

2.Komutatör : 

Karbüratörlü araçlardaki yakıt seçici anahtara benzer. Ancak fonksiyonları değişiktir.

3.Aktüatör veya step : 

Bir otomatik ayar vidasıdır. Devamlı gaz akışını sondadan aldığı sinyale göre stekiometrik olarak tutmaya çalışır. Böylece hem motor ihtiyaca göre LPG alır hem de egzost emisyonu belirli bir değerde tutulur.

4.Mixer : 

Karburatörlü araçlarda olduğu gibidir. Enjeksiyonlu araçlarda hava manifoldu valflerden uzak  kaldığı için burayı dolduran gaz hava filtresine doğru geri ateşlenebilir.
 Bu nedenle mixerler özel paletler ile donatılmalıdır.