Radyatör Nedir?

Araçlarda Radyatör Nedir? Ne İşe Yarar?

Araba Radyatörü

Birbiriyle etkileşim halindeki hareketli parçalardan oluşan araba motorları sürtünmeden dolayı yüksek sıcaklıklarda çalışıyor. Sürekli artan bu sıcaklık baskılanmadığında ise tehlikeli bir patlama riski meydana gelebiliyor. Motor sıcaklığını güvenli aralık olarak kabul edilen 80-100 santigrat derece bandında tutmaya yarayan parçaya ise radyatör deniyor. Harareti önleyerek motoru soğutmaya yarayan bu bileşen modern otomobillerde sıvı soğutmalı çalışma prensibine dayanıyor. Radyatör nedir, ne işe yarar gibi soruların cevabını bu rehberde bulabilirsiniz.  

Radyatör Parçaları Nelerdir?

Soğutuma fanı: Soğutma sistemi araç çalışıyorken motor sıcaklığını düşürmek için atmosferdeki havadan yararlanıyor. Dışarıdan yeterli havanın alınamadığı rölanti veya trafikte duraklama durumlarında ise soğutma fanı devreye giriyor. Fan radyatörün önündeki hava akış miktarını artırarak soğutma verimini tatmin edici düzeye çıkarıyor. 

Su pompası: Soğutma sıvısını motorun etrafındaki su ceketlerine, radyatörün kendisine ve rezervuar tankına iletmek için su pompasının gücünden yararlanılıyor.

Termostat: Termostat soğutma sıvısının belirlenmiş bir sabit sıcaklıkta kalmasına yardımcı oluyor. Ayrıca şiddetli soğuk hava koşullarında sıvının dolaşımını önlemek için akışı durduruyor.  

Radyatör kapağı: Soğutma sıvısının sıcaklığı bazı durumlarda 120 santigrat dereceye kadar çıkarak yüksek basınca neden oluyor. Basıncın dengelenmesi için basınç ve vakum valflerinden oluşan radyatör kapağı kullanılıyor. Genleşen sıvının basıncını düşürmek için basınç valfi açılarak peteklerde biriken sıvı rezervuar tankına taşınıyor. Basınç düştüğünde ise vakum valfi devreye girerek soğutucu sıvıyı radyatöre geri döndürüyor.

Radyatör Nasıl Çalışır?

Otomobillerin motor soğutma sistemi birçok bileşenin bir arada çalıştığı basınçlı bir sistemden oluşuyor.

Radyatör çalışma prensibi şu şekilde ilerliyor:

Su pompasının hareket ettirdiği soğutma sıvısı (antifriz) motor bloğu boyunca hareket ederek yüksek ısının emilimini sağlıyor.

Motoru yüksek sıcaklıkla terk eden soğutma sıvısı radyatör peteklerine döndüğünde arabanın ızgarasından içeriye alınan hava yardımıyla tekrar soğutuluyor. 

Peteklerde soğutulan sıvı motora dönerek aynı döngü defalarca kez tekrarlanıyor.

Bu sırada ısınan sıvı termostat üzerindeki küçük kanallar yardımıyla oto kalorifer peteklerine iletiliyor. Bu işlem sayesinde araç içini ısıtmak için motor sıcaklığından yararlanılmış oluyor. Termostat sıvı akışını düzenleme görevi görüyor.

Nispeten soğuk hava koşullarında motor sıcaklığı çok artmadığı için sıvı akışı termostat tarafından kısıtlanıyor. Bu durumda motoru terk eden soğutma sıvısı radyatörde soğutulmaya gerek duymadan tekrar motora dönüyor.

Motorun aşırı ısınması herhangi bir sıvıyı kısa sürede kaynama noktasına taşıyabileceği için bu durumu önleme amacıyla sistem içinde basıncı dengeleyen bir mekanizma kullanılıyor. 

Düdüklü tencereye benzer bir şekilde çalışan soğutma sisteminde basınç artırılarak sıvının kaynama noktası yükseltiliyor. 

Motor Radyatörün Parçaları ve Çalışması Sistemi

Motor soğutma suyu radyatör tarafından soğutulur. Radyatör motorun en ön kısmında tamponun hemen arkasında, önden gelecek rüzgarın çarpabileceği şekilde konumlandırılmıştır. Motoru soğutan ve kendisi ısınan motor suyu, devir daim pompası tarafından sürekli dolaşımdadır (termostat açıkken). Isınan motor suyu, radyatörün üst kısmındaki hortumdan radyatöre (üst kazana) giriş yapar, radyatör kanallarından (tüplerinden) geçerek aşağı doğru hareket eder. Bu sırada ısısının radyatöre kanallarına verir, soğuyarak aşağı doğru hareket eder ve alt kazana bağlı alt kısımdaki hortumdan çıkarak tekrar motora gönderilir, soğutma çevrimine devam eder. Radyatör su kanallarının arası, yüzey alanının artması ve ısı transferinin hızlanması için, petek plakalarla kaplanmıştır. 

Radyatör ne kadar büyükse, soğutma kapasitesi  o kadar fazla olur.

Araç hareket ederken radyatör petekleri arasından hızla geçen hava, radyatörün soğutulmasını hızlandırır. Ayrıca radyatörün arka kısmında radyatör fanı bulunur, bu fan gerektiğinde devreye girerek, motorun ön kısmından arka kısmına doğru hava sirkülasyonu sağlayarak soğumayı hızlandırır.

Radyatörün Parçaları Nelerdir?

1. Radyatör Tüpleri (Kanalları)

2. Radyatör Peteği

3. Radyatör Üst Kazanı

4. Radyatör Alt Kazanı

5. Radyatör Kapağı (varsa)

6. Radyatör Hortumu

7. Boşaltma musluğu (varsa)

8. Radyatör fanı (Vantilatör)

Eski nesil radyatörlerde radyatör kapağı bulunur, buradan su takviyesi yapılır. Radyatör kapağında ayrınca bir emniyet (tahliye) valfi bulunur. Radyatör kapağının yanından bir hat, genleşme tankına bağlanmıştır, fazla su ve su buharı bu hortumdan geçerek genleşme tankına gider. Yeni nesil motorlarda radyatör kapağı bulunmaz, su takviyesi veya değişimi genleşme kabından yapılır.

Radyatörün üst kısmındaki suyun giriş yaptığı kısma radyatör üst kazanı veya üst tankı denir. Radyatör kazanları plastik, alüminyum veya bakır olabilir. Radyatör su kaçakları genellikle bu kazan bağlantı noktalarından gerçekleşir. Diğer ihtimalse radyatör tüplerinin delinmesi, çatlamasıdır.

Üst ve alt tank arasında, radyatör tüpleri (kanalları) vardır, soğutma bu kısımda gerçekleşir. Sıcak su, bir çok kanaldan geçerek aşağı doğru akar. Radyatör tüpleri bakır, pirinç veya son yıllarda alüminyum alaşımdan yapılmıştır. Kanalların arası, bakır, pirinç veya alüminyumdan ince petek yüzeyle (hava kanatçıklarıyla) kaplanmıştır.

Üst ve alt tank arasında, radyatör tüpleri (kanalları) vardır, soğutma bu kısımda gerçekleşir. Sıcak su, bir çok kanaldan geçerek aşağı doğru akar. Radyatör tüpleri bakır, pirinç veya son yıllarda alüminyum alaşımdan yapılmıştır. Kanalların arası, bakır, pirinç veya alüminyumdan ince petek yüzeyle (hava kanatçıklarıyla) kaplanmıştır.

Radyatör Kapağı Nedir? Nasıl Çalışır?

Eski nesil radyatörlerde radyatör kapağı bulunur, buradan su takviyesi yapılır. Radyatör kapağında ayrınca bir emniyet (tahliye) valfi bulunur. Radyatör kapağının yanından bir hat, genleşme tankına bağlanmıştır, fazla su ve su buharı bu hortumdan geçerek genleşme tankına gider. Yeni nesil motorlarda radyatör kapağı bulunmaz, su takviyesi veya değişimi genleşme kabından yapılır.

Radyatör kapağı, radyatörün üst kısmında bulunur, kapakta çift yönlü çalışabilen yaylı bir valf vardır. Radyatör kapağı, motor suyu basıncını belirli bir basınç değerinde tutarak, suyun kaynamadan 100 derecenin üzerinde sıcaklığa ulaşmasına izin verir. Kapalı devre soğutma sisteminde 1 – 1,5 bar basınç mevcuttur ve bu basınç sayesinde suyun kaynama noktası 115 – 130 dereceye çıkar. Radyatör kapağındaki yaylı valf çift yönlü olarak çalışır, radyatör aşırı ısındığında oluşan buhar basıncı belirli bir değeri aşarsa, buharın yayı iterek genleşme kabına giden hortuma geçmesi sağlanır, bu emniyet valfinin çalışmasıdır. Motor stop edilip, radyatör soğuduğunda ise oluşacak vakum etkisiyle valf ters yönde çalışarak, genleşme kabından radyatörün içine su akışı sağlar, sistemdeki vakumu dengeler.  Soğuk bir motorun soğutma sistemindeki basınç, bu sebeple atmosfer basıncına eşittir. Valfli kapağın bu şekilde çalışması, radyatörü ve soğutma sistemini mekanik hasarlardan korur.